Gebiedsgericht werken in living labs

De grote transities van deze tijd – zoals duurzame landbouw en klimaatadaptatie – vragen om samenwerking op gebiedsniveau. Alleen als overheden, inwoners, bedrijven en kennisinstellingen gebiedsgericht samenwerken ontstaat ruimte voor nieuwe aanpakken en oplossingen. Living labs, fieldlabs en proeftuinen bieden hiervoor een krachtige aanpak: ze maken ruimte om nieuwe werkwijzen te testen, leren en verbeteren in de praktijk. Hoe zorg je ervoor dat deze gebiedsgerichte programma’s ook echt werken?

Living labs, Fieldlabs en Proeftuinen

Eerst maar eens een wat definities. Een Living Lab is een praktijkgerichte omgeving waarin innovatie en co-creatie centraal staan. Overheden, burgers, bedrijven, onderzoekers en andere betrokkenen werken hier samen aan het ontwikkelen, testen en verbeteren van oplossingen in een echte context. Zo’n living lab kan een fysieke afgebakende testlocatie zijn, zoals de Green Village bij de TU Delft, of een praktijk omgeving zoals het fieldlab Westvoorne, waar innovatieve oplossingen direct in het veld worden uitgeprobeerd.

Bij een fieldlab staat vooral de beschikbaarheid van een (regelluwe) testomgeving centraal. Er is minder sprake van een gedeelde maatschappelijk uitdaging: de nadruk ligt op het toetsen van technologieën of toepassingen in een realistische setting. Bij een proeftuin ligt de nadruk op praktisch experimenteren, vaak met het doel om te leren wat werkt in de uitvoering en welke aanpassingen nodig zijn voordat brede toepassing of opschaling mogelijk is.

Living Lab aanpak

Een living lab aanpak is juist meer geschikt voor complex maatschappelijk vraagstukken waarbij partijen – zoals overheden, burgers, kennisinstellingen en bedrijven – elk een deel van de puzzel hebben en alleen samen tot oplossingen kunnen komen. Een belangrijk kenmerk van een living lab is dat de betrokken partijen het eens zijn over de uitdaging, maar dat de route naar oplossingen nog open ligt. Het faciliteren van een netwerk, het delen van kennis en het samenwerken aan concrete projecten vormen daarom de kern van deze aanpak. Een goed voorbeeld is het Living Lab Schouwen-Duiveland, dat zich richt op de beschikbaarheid van zoetwater in tijden van klimaatverandering voor een duurzame landbouw. Welke maatregelen daarvoor nodig zijn, zal lokaal moeten worden uitgeprobeerd en afgestemd op de specifieke omstandigheden en behoeften.

Succesfactoren

Ik heb een aantal van bovenstaande programma’s mogen opzetten zoals het Living Lab Schouwen-Duiveland en de Proeftuin Sediment Rijnmond.

Hoewel elke situatie om maatwerk vraagt, zijn een paar voorwaarden belangrijk:

Er is een complex, gedeeld vraagstuk van overheden, bedrijven en burgers
Stakeholders ervaren een urgente noodzaak om te veranderen
Het gebied en de opgave zijn afgebakend
Er is ruimte om te experimenteren en te leren
Er is steun in de vorm van mandaat, financiering en capaciteit
Er is heldere aansturing vanuit een partij of een kernteam.

Meer weten?

Benieuwd hoe gebiedsgericht werken via Living Labs of soortgelijke aanpakken kan bijdragen aan uw landschappelijke of ruimtelijke opgave? Neem gerust contact op via onderstaande gegevens.